De manier waarop de innerlijke criticus zijn verschijning maakt, kan zeer verscheiden zijn. Diverse experiëntiële auteurs hebben bepaalde aspecten beschreven die kenmerkend zijn voor de manier waarop de innerlijke criticus zich manifesteert in het concrete therapieproces. Echter, deze voornamelijk klinische indrukken getuigen nog niet van een gesystematiseerde en onderbouwde theorievorming. In dit artikel worden de uiteenlopende verschijningsvormen van de innerlijke criticus meer systematisch in kaart gebracht. Vertrekkende van twee grote categorieën van proceskenmerken, met name de onaangepaste zelfschema's en de disfunctionele schemagestuurde processen, wordt een typologie voorgesteld waarin zes verschillende gedaantes van de innerlijke criticus worden onderscheiden. Deze types blijken niet persoonsgebonden te zijn; de innerlijke criticus blijkt veeleer een momentane, situatiespecifieke procesblokkade die door de therapie heen op een welbepaalde manier tot uiting komt. Dit vraagt om een differentiële, procesgerichte benadering, waarbij men enerzijds voldoende sensitiviteit aan de dag legt voor de aard en de intensiteit van de problematiek en anderzijds de nodige flexibiliteit toont om zijn specifieke aanpak hierop af te stemmen. Dit wordt geïllustreerd met een concreet therapiefragment.
Het tijdschrift Persoonsgerichte experiëntiële Psychotherapie is het wetenschappelijke tijdschrift voor professionals in de GGZ in Nederland en Vlaanderen die werken vanuit of affiniteit hebben met het persoonsgerichte (client centered) referentiekader.
